At yarışlarında bir bölüm oyuncunun tercihlerini belirlemede kullandıkları faktörler arasında orijin ve pedigri de bulunmaktadır.
Bilhassa ilk defa yarış koşacak olan tayların şanslarını belirlemede orijin ve pedigri özellikleri ön plana çıkartılır.
Orijin ve pedigri kavramları çoğu kez birbirine karıştırılır veya aynı şeyler gibi düşünülür.
Orijin o atın, baba ve anne'sinin tanımıdır.
Yani Orijin = Baba - Anne
Bu faktör atların yarış karakterleri açısından ne kadar belirleyici olabilir.
Sadece baba ve anne özelliklerine bakarak bir atın nasıl bir yarış karakterine sahip olabileceğini tahmin etmek veya tahmin etmeye çalışmak.
Bu tahmin yapılırken daha çok baba özellikleri ön plana çıkarılır.
Yarış yaşamında kum pistte başarılı olmuş bir baba'nın yavrularının da kum pistte daha başarılı olabileceği düşünülür.
Yine baba'nın başarılı olduğu mesafeler yavrusu için de kriter olarak kabul edilir.
Anne özellikleri pek göz önüne alınmaz, ancak anne yarış geçmişi parlak bir kısrak ise kriterlerin içine katılabilme şansı yakalayabilir.
Bunun sebebi annenin yılda en fazla bir yavru verebileceği ve annenin hiç yarış koşmamış bir kısrak olabileceği, baba'nın ise bir yıl içerisinde aşım taleplerine bağlı olarak bir çok yavru verebilme yeteneğine sahip olmasıdır.
Pedigri ise atın soyağacıdır.
Atın koşu karakterinin belirlenmesinde, baba ve anne'nin yanı sıra, baba'nın ve anne'nin de soy ağacında bulunan bütün atların özellikleri de işin içine girer.
Bir atın pedigrisini inceleyerek bir takım verilere ulaşabilmek için ise, o atın soy ağacında bulunan tüm atlar hakkında bilgi sahibi olmanız gerekir.
Bu konuda bilgi sahibi olsanız dahi kafanız iyice karışabilir.
Zira soyağacındaki tüm atların özelliklerini gelişi güzel üzerinde barındırabilecek bir at karşınıza çıkar.
Babasının babası kum pistte,annesi çim pistte başarılı olmuş,
Annesinin babası çim pistte,annesi kum pistte başarılı olmuş,
Babası çim pistte,annesi kum pistte başarılı olmuş,
bir yavrunun, hangi pistte daha başarılı olabileceğini bu özelliklere bakarak tahmin edebilir misiniz?
Bir de işin içerisine mesafe faktörü katılacak olursa, olay tam anlamıyla arap saçına döner.
Bu durumda orijin ve pedigrinin, bir atın yarış karakterinin ne yönde oluşabileceği hakkında ne kadar pay sahibi olabileceği gibi bir soru aklınıza gelebilir.
Muhakkak ki her at, soyağacındaki tüm atların özelliklerinden bir bölümünü ( kalıtımsal olarak geçebilen ) gelişigüzel bir şekilde üzerinde barındırabilir.
Fakat bu özelliklere önceden kesin olarak şudur veya budur diyebilmek mümkün değildir.
Hal böyle iken, bilhassa devlet haralarında yetiştirilmiş arap taylarının sadece orijin özelliklerine bakarak yüz milyarlarca lira verilerek satın alınmasını da çok aptalca bulduğumu belirtmek istiyorum.
Geçmişte orijin özelliklerine bakılarak çok büyük paralar ödenerek satın alınan ve büyük başarılar beklendiği halde kötü performansları ile hayal kırıklığı yaratarak sahiplerine büyük zarar ettiren tayların sayısı azımsanamayacak kadar fazladır.
Çok düşük bir fiyata satın alınan arap atı Demirkır'ın da taylığından itibaren mükemmel performansı ile nasıl bir efsane haline geldiğini hatırlatmakta da yarar görüyorum.
Benim bu konudaki şahsi görüşümü açıklamak için, bizlerden yani insanlardan örnek vererek başlamak daha iyi anlaşılabilmesi açısından yararlı olacaktır diye düşünüyorum.
Eğer evli ve çocuk sahibi iseniz kendi çocuklarınıza veya tanıdığınız ailelerin çocuklarına bakın.
Aynı anne ve babadan olmalarına rağmen hepsi farklı özelliklere sahip birer varlıktır.
Her birinin davranışları, özellikleri, ilgi alanları, hoşlandıkları şeyler ve başarılı oldukları alanlar birbirinden farklıdır.
Yani aynı anne ve babadan olmalarına rağmen taşıdıkları hemen hemen tüm özellikleri, anne baba ve kardeşlerinden bağımsızdır.
Bilinçli anne ve babalar çocuklarının özelliklerinin farkına vararak onların gelecekte başarılı olabilmeleri için, hoşlandıkları ve başarılı olabilecekleri alanlara yönlendirir.
Atlar için de aynı şeylerin geçerli olduğunu düşünüyorum.
Pedigrisi nasıl olursa olsun her at, gerek yarış karakteri gerekse psikolojik yapısı ile kendine has bir yapıya sahiptir.
Önemli olan bu yapının atın yetiştiricisi, sahibi, antrenörü tarafından tespit edilebilmesi ve atın yarışlara bu veriler ışığında hazırlanarak, başarılı olabileceği pist türü ve mesafedeki yarışlara katılmasını sağlamaktır.
Türkiye'de böyle düşünen ve uygulamasını yapan yetiştirici, at sahibi ve antrenör var mıdır derseniz, cevabını ben de bilmiyorum.
Ama böyle olmaları gerektiğini düşünüyorum.
Babanın yarış karakterinin yavrusu üzerinde etkili olduğu konusunda ısrarcı iseniz;
Bunu anlayabilmenin en kolay yolu, bir aygırın yavrularını tespit ederek bu yavruların hangi pist türü ve mesafede başarılı olduklarını saptamaktır.
Bu tam anlamıyla bir fikir vermese de genel olarak bir fikir edinmenize yardımcı olabilir.
Tabii ki burada başarı kriterini belirlemek size kalmış.
Çok iyi derecelerle çim pistte 5.,6. lıklar yapan fakat kötü derecelerle kum pistte 3 yarış kazanmış olan bir at, sizce hangi pist türünde daha başarılıdır?